Μνημόσυνο - Ψυχοσάββατο

Γενικά μνημόσυνο ονομάζεται η τελετή εκείνη που γίνεται σε μνήμη νεκρών. Συνήθως είναι θρησκευτική και συνοδεύεται με σχετικές δεήσεις προς ανάπαυση της ψυχής των.
Κατ΄ άλλη εκδοχή καλείται έτσι και αυτός ο ίδιος ο τάφος του νεκρού (μνήμα ή μνημούρι)
Θρησκευτικά μνημόσυναΤο θρησκευτικό μνημόσυνο έχει δύο μορφές. Είτε ψάλλεται τρισάγιο στον τάφο του νεκρού είτε ψάλλεται επιμνημόσυνη δέηση στην εκκλησία μετά τη λειτουργία (συνήθως αμέσως πριν την απόλυση). Τρισάγιο γίνεται στο τριήμερο ("τριήμερα") και στις εννιά ημέρες ("εννιάμερα") από τον θάνατο του νεκρού, ενώ επιμνημόσυνη δέηση ψάλλεται στο "σαρανταήμερο" ή "στα σαράντα" (δηλαδή στις σαράντα ημέρες), στους τρεις μήνες ("τρίμηνα"), στους έξι μήνες ("εξάμηνα") και στο χρόνο (ετήσιο) από τον θάνατο καθώς και στα τρία χρόνια από την κηδεία όπου γίνεται και η εκταφή. Αναγγέλεται στις εφημερίδες, αλλά και με ειδικά αγγελτήρια που επικολλούνται στην περιοχή - γειτονιά που ζούσε ο νεκρός.
Μετά το πέρας της τελετής του μνημοσύνου ακολουθεί το μοίρασμα κολλύβων στους συμμετέχοντες (όπως και στην κηδεία). Τα κόλλυβα ή "στερνά" είναι ένα γλύκισμα με κύρια συστατικά βρασμένο σιτάρι, σταφίδες και άλλα "ηδύσματα" καθώς και ζάχαρη. Αυτά λέγονται και "συγχώρια" επειδή καθένας που λαμβάνει για να φάει εύχεται τη συγχώρεση του νεκρού από τον Θεό με τη φράση "Θεός συγχωρέστον" ή "Θεός συγχωρέστω". Κόλλυβα δε μοιράζονται στο τρισάγιο.
ΨυχοσάββατοΣτον εβδομαδιαίο λειτουργικό κύκλο, η προσευχή της Εκκλησίας κάθε Σάββατο είναι αφιερωμένη στους κεκοιμημένους, σε ανάμνηση της εις Άδη καθόδου του Χριστού κατά το Μ. Σάββατο.
Ψυχοσάββατο όμως θεωρείται κυρίως το Σάββατο πριν την Κυριακή των 
Απόκρεω και το Σάββατο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής, οπότε και τελούνται επίσημα μνημόσυνα της Εκκλησίας υπέρ των κεκοιμημένων "των επ' ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου, [...] ευσεβώς ορθοδόξων, βασιλέων, πατριαρχών, αρχιερέων, ιερέων, ιερομόναχων, ιεροδιακόνων, μοναχών, μοναζουσών, πατέρων, προπατόρων, πάππων, προπάππων, γονέων, συζύγων, τέκνων, αδελφών και συγγενών ημών εκ των απ' αρχής και μέχρι των εσχάτων".
Η ταξη της ημερας υπαρχει στο Τυπικό της Εκκλησίας .Η καθιέρωση του Ψυχοσάββατου είναι μια υπόμνηση ότι το σώμα θα αναστηθεί κατά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, για να ενωθεί με την αθάνατη ψυχή σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Το Ψυχοσάββατο στη ΛαογραφίαΣτη γιορτή των Αγ. θεοδώρων τιμούνται μαζί, οι μεγαλομάρτυρες ΄΄Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων΄΄ του 3ου αιώνα και Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης του 4ου αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Θεόδωρος ο Τήρων που ονομάστηκε έτσι επειδή ήταν στρατιώτης επί Διοκλητιανού στο τάγμα των Τηρώνων (νεοσύλλεκτων), κατά τη διάρκεια λιμού στην περιοχή των Ευχαΐτων της Γαλατίας, έθρεψε τον πληθυσμό μιας πόλης με κόλλυβα. Από τότε καθιερώθηκε να προσφέρονται στους ναούς, το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας των Νηστειών (και Ψυχοσάββατο), κόλλυβα.
Σύμφωνα με άλλη παράδοση, η καθιέρωση των κόλλυβων συνδέεται με ένα θαύμα που έκανε ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων επί Ιουλιανού, που ήταν αντίθετος στη νηστεία των χριστιανών. Ο αυτοκράτορας, διέταξε τον έπαρχο της Κωνσταντινούπολης, όταν πλησίαζε η πρώτη εβδομάδα των νηστειών, να εξαφανίσουν από την αγορά κάθε είδους τρόφιμα και να αφήσουν μόνο τα ειδωλόθυτα, ώστε να αναγκαστούν οι χριστιανοί να φάνε από αυτά που προέρχονταν από τις θυσίες. Τότε ο άγιος Θεόδωρος παρουσιάστηκε ως οπτασία στον πατριάρχη Ευδόξιο και του φανέρωσε το σχέδιο του Ιουλιανού, υποδεικνύοντας του συγχρόνως να χρησιμοποιήσουν οι χριστιανοί, αντί για άλλη τροφή, κόλλυβα.
Κατόπιν, με βάση την αρχαία δοξασία ότι οι νεκροί έχουν την ικανότητα να γνωρίζουν και να προλέγουν το μέλλον, το Ψυχοσάββατο αυτό είχε συνδυαστεί από παλιά με μαντικές λαϊκές δοξασίες όπου οι ανύπαντρες νέες έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων, πιστεύοντας ότι θα δουν στο όνειρο τους τον άντρα που θα παντρευτούν. Σε άλλη εκδοχή, αυτή η μαντική τελετή γινόταν μεσάνυχτα (που πιστευόταν πως ήταν η ώρα των νεκρών), σε ένα σταυροδρόμι.
ΠροέλευσηΤα μνημόσυνα είναι πανάρχαιο έθιμο. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως με δεήσεις, θυσίες και προσφορές ήταν δυνατόν να πετύχουν την συγνώμη των Θεών για τα αμαρτήματα των νεκρών (Ιλιάδα Ι 497). Υπήρχαν μάλιστα και ιερείς αγύρτες που επισκέπτονταν τις οικίες των πλουσίων, ισχυριζόμενοι πως είχαν από τους θεούς την εξουσία να συγχωρούν τις αμαρτίες "ζώντων και νεκρών" με κατάλληλες γι΄ αυτές ιεροτελεστίες και θυσίες (Πλάτων "Πολιτείαι" Β' 364).
Οι αρχαίοι έλληνες τελούσαν μνημόσυνο την 3η, την 9η και την 30ή από της ημέρας θανάτου, καλούμενο το τελευταίο "τριακάς" όπου γινόταν και νεκρόδειπνο, καθώς και κατ'έτος κατά την επέτειο των γενεθλίων του αποθανόντος. Στο Άργος το πρώτο μνημόσυνο γινόταν υπέρ του νεκρού προς τιμή όμως του Απόλλωνα, το δε της 30ης προς τιμή του Ερμή. Γενικά σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούνταν μνημόσυνα καλούμενα "Νεκύσια" με προσφορές οίνου, ελαίου, αρωμάτων και με θυσία κόκορα ή κότας, χρώματος όμως κατά κανόνα μαύρου.
Σε αντίθεση με τους αρχαίους Έλληνες οι Εβραίοι φαίνεται πως δεν τηρούσαν παρόμοιο έθιμο. Στη Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται μόνο μια φορά παρόμοιο γεγονός στο Β' Μακκαβαίων (12, 43) όταν ο Ιούδας φέρεται πως έστειλε από λάφυρα πολέμου το χρηματικό ποσό των περίπου 2.000 δραχμών στο ναό της Ιερουσαλήμ για τέλεση μνημοσύνου "θυσίας" για τα αμαρτήματα των νεκρών Εβραίων που σκοτώθηκαν σε μάχη επειδή προς στιγμή είχαν παραπλανηθεί στην ειδωλολατρεία που γι΄ αυτόν τον λόγο και σκοτώθηκαν!.
Συνεπώς σήμερα τα μνημόσυνα των Χριστιανών φαίνεται ότι αποτελούν ιστορική συνέχεια του αρχαίου ελληνικού εθίμου, τόσο κατά πεποίθηση, όσο και κατά περιόδους τέλεσης. Περί των μνημοσύνων των πρώτων χριστιανών έχουν αναφέρει οι Τερτυλλιανός, Κυπριανός, Αυγουστίνος, Διονύσιος Αρεοπαγίτης, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος Νύσσης κ.ά.
Αντίθετα η Καθολική Εκκλησία από του 6ου αιώνος παραδέχεται στο δόγμα της το "Καθαρτήριο Πύρ" και έτσι απομακρύνθηκε των αρχών που οι Πατέρες είχαν θεσπίσει σχετικά. Από τους Βυζαντινούς χρόνους η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία τηρεί κατά παράδοση τέλεση μνημοσύνων υπέρ αναπαύσεως των νεκρών κατά τη 3η ημέρα από του θανάτου (που σχετίζεται με την Ανάσταση), την 9η, την 40η (που σχετίζεται με την Ανάληψη), στη συμπλήρωση 3 μηνών, 6 μηνών και έτους. Μετά τη συμπλήρωση έτους τελούνται μνημόσυνα υπέρ όλων των νεκρών της οικογένειας, Βασιλέων και λαϊκών κατά τον εσπερινό της Παρασκευής των Απόκρεων ενώ την Παρασκευή της Τυροφάγου μόνο για τους κληρικούς, καθώς επίσης (και για όλους) το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων (α' Σάββατο Νηστειών), το Σάββατο του Λαζάρου ως και στον εσπερινό της Παρασκευής της προηγουμένης του Ψυχοσαββάτου της Πεντηκοστής (κοινώς του Ρουσαλιού).
Ειδικότερα η Εκκλησία της Ελλάδος καθόρισε επιπλέον τη Γ' Κυριακή των Νηστειών (ή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως) ετήσιο μνημόσυνο των "υπέρ πίστεως και Πατρίδος αγωνισαμένων και πεσόντων...". Παλαιότερα είχε επίσης καθορισθεί και η 29η Αυγούστου ετήσιο μνημόσυνο για τους πεσόντες εναντίον των συμμοριτών.
Εκκλησιαστικό δίκαιοΣύμφωνα με τους κανόνες της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας μνημόσυνα τελούνται από αρχιερείς (αρχιερατικά) και ιερείς μόνο υπέρ νεκρών Χριστιανών. Απαγορεύονται ρητά σε αφορεσμένους, αυτόχειρες και μονομάχους εκτός κι αν μετανόησαν ειλικρινά πριν επέλθει το τέλος ή αποδειχθεί για τους αυτόχειρες ότι ενήργησαν με όχι "πλήρεις τας φρένας".
Άλλα μνημόσυναΕπίσης, εκτός του όρου της "νεκρολογίας", κάθε αναφορά σε χαρακτηριστικά γεγονότα επί της ζωής νεκρού αποδίδεται και ως μνημόσυνο με επιμέρους διακρίσεις σε φιλολογικό, πολιτικό, νομικό, επιστημονικό, εθνικό κλπ.
Ιδιαίτερα για το πολιτικό μνημόσυνο, ο όρος αποτελεί μια λύση για την αποφυγή θρησκευτικών συνειρμών.
ΑναγγελίαΠριν το μνημόσυνο προηγείται η ανάρτηση σχετικού αγγελτηρίου παρόμοιου με το νεκρόσημο με το οποίο αναγγέλλεται το μνημόσυνο στη συνοικία του αποθανόντος.
Βιβλιογραφία

• "Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ηλίου" τ.13
• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" Δρανδάκη.
• Β. Στεφανίδου, "Εκκλησιαστική Ιστορία απ' αρχής μέχρι σήμερον". Αθήναι 1948

πηγή:el.wikipedia.org

Προφήτης Ἀμώς (15 Ιουνίου)

Προφήτης Ἀμώς καταγόταν ἀπό τήν πόλη Θεκουέ τῆς Ἰουδαίας, ἡ ὁποία ἔκειτο νοτιοανατολικά τῆς Βηθλεέμ, καί ἤκμασε στήν ἱερή πόλη Βαιθήλ, κοντά στή Σαμάρεια, κατά τούς χρόνους τοῦ βασιλέως τοῦ Ἰσραήλ Ἱεροβοάμ Β’ (784 – 746 π.Χ.). Ἦταν βοσκός καί καλλιεργητής συκομορέων καί ἀπό τήν ἐργασία αὐτή ἐκλήθηκε ἀπ’ εὐθείας ὑπό τοῦ Θεοῦ στό προφητικό ἀξίωμα, ὡς ὁ ἴδιος ἀναφέρει στό ὁμώνυμο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: «Οὐκ ἤμην προφήτης ἐγώ οὐδέ υἱός προφήτου, ἀλλ’ ἢ αἰπόλος ἤμην καί κνίζων συκάμινα· καί ἀνέλαβέ με Κύριος ἐκ τῶν προβάτων καί εἶπε Κύριος πρός με· βάδιζε προφήτευσον ἐπί τόν λαόν μου Ἰσραήλ». Ἀναδείχθηκε ἔτσι ἕνας ἀπό τούς σπουδαιότερους ἐλάσσονες Προφῆτες.
Ἐστηλίτευσε τήν ἠθική καί θρησκευτική κατάπτωση τοῦ Ἰσραήλ, ἐκαλοῦσε τό λαό αὐτοῦ σέ μετάνοια καί προφήτευσε τήν ἐπικειμένη κρίση καί αἰχμαλωσία αὐτοῦ. Ἂν καί ἐστερεῖτο μορφώσεως, διακρινόταν γιά τήν πρωτοτυπία, τή φυσικότητα, τή δύναμη καί εὐρυθμία τοῦ λόγου, τό πλῆθος τῶν εἰκόνων καί τό ποιοτικό κάλλος τοῦ ἔργου του. Ἕνεκα τοῦ σφοδροῦ ἐλέγχου καί τῶν ζοφερῶν λόγων του περί τῆς τύχης τοῦ Ἰσραήλ, ἐξήγειρε ἐναντίον του τήν ἱερατική τάξη, ὥστε ὁ ἀρχιερεύς τῆς Βαιθήλ Ἀμασίας ἐζήτησε ἀπό τό βασιλέα Ἱεροβοάμ τήν ἀποπομπή τοῦ Ἀμώς στό βασίλειο τοῦ Ἰούδα διαβάλλοντάς τον ὡς δημεγέρτη καί ταραχοποιό. Σέ ἀπάντηση τῆς πράξεως αὐτῆς τοῦ Ἀμασίου, ὁ Ἀμώς προανήγγειλε τόν ὄλεθρο τῆς οἰκογένειας αὐτοῦ. Τότε, λέγεται ἐκ μεταγενεστέρας παραδόσεως, ὅτι ὁ ἐξαγριωθείς υἱός τοῦ Ἀμασίου Ὀζίας ἐκτύπησε διά ροπάλου τόν Προφήτη Ἀμώς καί τόν ἄφησε ἡμιθανή. Μεταφερθείς δέ αὐτός στή γενέτειρά του Θεκουέ, μετά δύο ἡμέρες ἀπέθανε.

Περισσότερα...

Ὅσιος Ἱερώνυμος (15 Ιουνίου)

Ὅσιος Ἱερώνυμος ἐγεννήθηκε στή Στριδώνα τῆς Δαλματίας, περί τό 347 μ.Χ., ἀπό γονεῖς ἐναρέτους καί εὐσεβεῖς. Ὁ πατέρας του Εὐσέβιος ἐφρόντισε γιά τή Χριστιανική αὐτοῦ μόρφωση, τίς δέ γραμματολογικές σπουδές του συμπλήρωσε στή Ρώμη, φοιτήσας πλησίον τοῦ γραμματικοῦ Αἰλίου Δονάτου. Σέ ἡλικία εἴκοσι ἐτῶν ἐβαπτίσθηκε ὑπό τοῦ Πάπα Ρώμης Λιβερίου (352 – 366 μ.Χ.). Φύση ζωηρή, ὡς ἦταν, παρασύρθηκε ἀπό τόν ἀκόλαστο βίο τῆς ρωμαϊκῆς νεολαίας, παρεξέκλινε τῆς εὐθείας ὁδοῦ καί ἔζησε γιά ἀρκετό καιρό στή διαφθορά. Ἀφοῦ μετανόησε, ἐστράφηκε πρός τήν Ἀνατολή, ἡ ὁποία τήν ἐποχή ἐκείνη περιέκλειε στούς κόλπους της τά μεγάλα καί ἀκτινοβολοῦντα κέντρα τῆς θρησκευτικῆς καί ἀσκητικῆς ζωῆς. Ἔτσι, περί τό 373 μ.Χ., διά τῆς Θράκης καί Μικρᾶς Ἀσίας, μετέβη στήν Ἀντιόχεια, ὅπου ἐδίδασκε ὁ περίφημος ἑρμηνευτής τῶν Γραφῶν Ἀπολλινάριος, πλησίον δέ τῆς πόλεως ἀσκήτευε ὁ ἐνάρετος καθ’ ὅλα ἐρημίτης Μάλχος († 24 Νοεμβρίου). Ἐκ τῶν ἀρετῶν καί τῆς ἁγνότητος τῆς ψυχῆς καί τοῦ βίου τούτου τόσο ἐπηρεάσθηκε ὁ Ἱερώνυμος, ὥστε μετά ἕνα ἔτος ἀποσύρθηκε στήν ἔρημο τῆς Χαλκίδος στή Συρία καί ἐπιδόθηκε σέ αὐστηρό ἀσκητικό βίο, θρησκευτικές μελέτες, ἀφοῦ ἔμαθε καί τήν ἑβραϊκή, τήν ὁποία ἐδιδάχθηκε ἀπό κάποιον πρώην Ἰουδαῖο γέροντα μοναχό. Περί τά τέλη τοῦ 376 μ.Χ., μή δυνάμενος νά ἀνεχθεῖ τούς ὑποκριτές μοναχούς, ἐπέστρεψε στήν Ἀντιόχεια, ὅπου ἐχειροτονήθηκε ὑπό τοῦ Ἐπισκόπου Παυλίνου πρεσβύτερος.

Περισσότερα...

Ὅσιος Σάββας ὁ διὰ Χριστὸν Σαλός ὁ Βατοπαιδινός (15 Ιουνίου)

Ὅσιος Σάββας, κατά κόσμον Στέφανος, ἐγεννήθηκε στή Θεσσαλονίκη ἀπό ἐπιφανή οἰκογένεια, τό 1280. Πρίν ἀπό τό τέλος τοῦ βίου τους οἱ εὐσεβεῖς γονεῖς του ἔλαβαν τό μοναχικό σχῆμα. Καί ὁ νεαρός Στέφανος, ἀφοῦ ἐμορφώθηκε κατά Θεόν, ἦλθε στό Ἅγιον Ὄρος καί ἐμόνασε στό Βατοπαιδινό Κελί στίς Καρυές ἔχοντας ὡς διακόνημα τήν καλλιγραφία. Ἡ ἐπιδρομή τῶν Καταλανῶν τόν ἀνάγκασε νά φύγει ἀπό τό Ὄρος καί νά εὑρεθεῖ στήν ἁγιοτόκο Κύπρο. Ἐκεῖ ἐπέλεξε ὡς ἄσκηση τήν διά Χριστόν σαλότητα. Ἐπί 10 χρόνια ἀσκήτεψε στά Ἱεροσόλυμα καί ἐπί μία διετία στό ὄρος Σινᾶ.

Περισσότερα...

Ἅγιος Αὐγουστίνος Ἐπίσκοπος Ἱππῶνος (15 Ιουνίου)

ἱερός Αὐγουστίνος ἐγεννήθηκε, στίς 13 Νοεμβρίου 354 μ.Χ., στήν Ταγάστη, πόλη τῆς ἀνθυπατικῆς Νουμιδίας τῆς Βορείου Ἀφρικῆς. Ὁ πατέρας του, Πατρίκιος, κοινοτικός σύμβουλος στήν Ταγάστη, ἐζοῦσε βίο ἔκλυτο καί ὡς ἐθνικός μόνο περί τό τέλος τῆς ζωῆς του μεταστράφηκε στή Χριστιανική πίστη ὑπό τῆς εὐσεβοῦς συζύγου του Μόνικας, ἡ ὁποία καταγόταν ἀπό χριστιανική οἰκογένεια καί ἦταν ὑπόδειγμα πιστῆς καί ἐνάρετης γυναικός. Ὁ Αὐγουστίνος, ὁ ὁποῖος εἶχε καί νεώτερο ἀδελφό καί πιθανῶς καί ἀδελφή, ἀπό τήν παιδική του ἡλικία διακρινόταν γιά τήν εὐφυΐα, τήν ἐπιμέλεια, τή ζωηρή φαντασία καί τήν εὐγενή φιλοδοξία του. Μέ τή φροντίδα τῆς μητέρας του νεώτατος κατατάχθηκε μεταξύ τῶν κατηχουμένων καί ἀφοῦ συμπλήρωσε στήν Ταγάστη τή στοιχειώδη μόρφωση, ἐστάλη ὑπό τοῦ πατρός του, ὁ ὁποῖος τόν προόριζε γιά ρήτορα, στά γειτονικά Μάδαυρα καί στή συνέχεια, τό 371 μ.Χ., στήν Καρχηδόνα, γιά συμπλήρωση τῶν σπουδῶν του.
Ὑπό τήν ἐπίδραση τοῦ διεφθαρμένου περιβάλλοντος στό ὁποῖο ἐζοῦσε, ὁ νεαρός Αὐγουστίνος ἐξέκλινε σέ βίο ἔκλυτο στήν Καρχηδόνα καί ἤδη σέ ἡλικία δεκαοκτώ ἐτῶν, τό 372 μ.Χ., ἀπέκτησε ἐξώγαμο παιδί, τόν Ἀδεοδάτο. Ἡ μελέτη ὅμως τοῦ λατίνου φιλοσόφου καί ρήτορος Κικέρωνος τόν συγκράτησε. Ἀντίθετα ἡ Ἁγία Γραφή δέν ἔκανε ἀκόμη σέ αὐτόν καμία ἐντύπωση. Ὅπως λέγει ἀργότερα στίς περίφημες Ἐξομολογήσεις του: «Δέν ἤμουν ἄξιος οὔτε νά ἐμβαθύνω οὔτε νά εὐχαριστηθῶ στήν ἁπλότητα ἐκείνη τῶν λόγων, τόσο νέα γιά μένα... Ἡ μόνη ἐντύπωση, ἡ ὁποία μοῦ ἔμεινε, ἦταν ὅτι τίποτε στή Βίβλο δέν μποροῦσε νά συγκριθεῖ πρός τή μεγαλοπρεπή εὐγλωττία τοῦ λατινικοῦ ρήτορος. Ἡ ματαιοδοξία μου περιφρονοῦσε τή φαινομενική ταπεινότητα τῶν Γραφῶν καί οἱ ὀφθαλμοί μου ἦσαν πολύ ἀσθενεῖς γιά νά διακρίνουν τί κρυβόταν σέ αὐτές».

Περισσότερα...